Türk Anayasa Mahkemesi'nin, iki siyasal partinin amblemlerinin benzerligi konusunda verdigi yeni bir karar, markalarin karistirilmasi olasiligi incelemesi ile benzesen yönler barindirdigindan fikri mülkiyet alaninda çalisanlarin da radarina girmistir.
Türk Anayasa Mahkemesi'nin 17 Haziran 2022 tarihli Resmi Gazete'de yayimlanan kararinin Türkçe metnine bu baglantidan erisebilir.
Karari aktarmaya geçmeden önce ilk olarak ihtilafi hatirlatmak yerinde olacaktir.
Yeni kurulan Türkiye'nin Sesi Partisi (SES) asagidaki parti amblemini kullanmaya baslar:
Bu amblemde yer alan güvercin çiziminin, renk ve çizim olarak kendi partilerinin asagida yer verilen amblemindeki güvercin sekline çok benzedigini düsünen Demokratik Sol Parti (DSP) yetkilileri, SES Partisi'nden ilgili amblemin kullaniminin durdurulmasini ister.
Partiler karsilikli açiklamalar yapar ve nihayetinde SES Partisi amblemin kullaniminin durdurulmasini talebini kabul etmez. (bkz. 1, 2)
SES Partisi'nin amblemini degistirmemesi üzerine DSP konuyu yargiya tasir ve Parti Genel Sekreteri, 2820 sayili Siyasi Partiler Kanunu'nun 96. maddesine aykirilik gerekçesiyle Türkiye'nin Sesi Partisi ambleminin hükümsüzlügüne ve siyasi parti sicilinden terkinine karar verilmesini talep eder.
Siyasal Partiler Kanunu'nun 96. maddesi "Anayasa Mahkemesince temelli kapatilan veya siyasi parti siciline kayitli bulunan siyasi partilerin isimleri, amblemleri, rumuzlari, rozetleri ve benzeri isaretleri aynen veya iltibasa mahal verecek sekilde baska bir siyasi partice kullanilmayacagi gibi, daha önce kurulmus Türk devletlerine ait topluma mal olmus bayrak, amblem ve flamalar da siyasi partilerce kullanilmaz." hükmünü içermektedir. Bu çerçevede, DSP'nin talebinin temel gerekçesi, sonradan kurulan Türkiye'nin Sesi Partisi'nin ambleminin DSP amblemi ile iltibas yaratacak sekilde benzer olmasidir.
Anilan Kanunun ilgili bir diger hükmü ise 104. maddenin üçüncü fikrasidir: "Tüzüklerinde Anayasa Mahkemesince temelli kapatilan veya siyasi parti siciline kayitli bulunan siyasi partilerin isimleri, amblemleri ve rumuzlarini aynen veya iltibasa mahal verecek sekilde kabul eden veya kullanan siyasi parti aleyhine Anayasa Mahkemesine, Cumhuriyet Bassavciliginca resen veya ilgili siyasi parti tarafindan dogrudan yazi ile basvurulur. Anayasa Mahkemesi basvuru tarihinden itibaren en geç otuz gün içinde isim, amblem ve rumuzlarla ilgili olarak siyasi parti siciline kayit önceligine göre yapacagi incelemede bu Kanunun 96 nci maddesinin birinci fikrasina aykirilik görürse, aykirilik teskil eden isim, amblem ve rumuzlarin hükümsüzlügüne ve siyasi parti sicilinden terkinine karar verir."
Demokratik Sol Parti'nin talebini inceleyen Yargitay Cumhuriyet Bassavciligi mütalaasini verir ve mütalaasinda; "... her iki amblemdeki güvercin figürlerinin büyüklüklerinin birbiriyle benzer ve renklerinin beyaz oldugunu, kanatlarinin açik ve ayni yöne uçar vaziyette bulundugunu belirterek Türkiye'nin Sesi Partisi ambleminin Demokratik Sol Parti amblemiyle iltibasa mahal verecek sekilde benzerlik gösterdigini, her iki siyasi partinin birbiri ile karistirilmasina elverisli oldugunu ve bu nedenle Türkiye'nin Sesi Partisi ambleminin hükümsüzlügüne ve siyasi parti sicilinden terkini talebinin kabulüne karar verilmesi gerektigini" ileri sürer.
SES Partisi'nin savunmasi ise; "... ilk bakista fark edilebilen degisik özelliklerin bulunmasi hâlinde sirf ayni simgenin amblemde yer almasinin iltibasa yol açacagindan söz etmenin siyasi partilerin serbestçe faaliyet göstereceklerine iliskin Anayasa ilkelerinin ve bunun uzantisi olan amblem seçme hakkinin gereksiz ve ölçüsüz kisitlanmasina yol açacagi, kendi Partileri ile Demokratik Sol Parti amblemlerinde yer alan güvercin figürlerinin kanat yapilari ve kuyruk sekillerinin farkli oldugu, dahasi Partilerinin amblemindeki güvercin figürünün zeytin dali tasidigi, ayrica Partileri ile Demokratik Sol Parti arasinda herhangi bir tarihî veya siyasi miras açisindan karisiklik doguracak bir yakinlik bulunmadigi, dolayisiyla da Partilerinin ambleminin hükümsüzlügü ve siyasi parti sicilinden terkini talebinin reddine karar verilmesi gerektigi" argümanlari üzerine kuruludur.
Anayasa Mahkemesi, DSP'nin talebini 21 Nisan 2022 tarihli, 2022/2 (Degisik Isler) esas ve 2022/1 karar sayili karari sonuçlandirir ve talebi oy çoklugu ile kabul ederek, Türkiye'nin Sesi Partisi tarafindan kullanilmakta olan amblemin 2820 sayili Kanun'un 96. maddesine aykiri oldugu anlasildigindan, anilan Partinin ambleminin hükümsüzlügüne ve siyasi parti sicilinden terkini talebinin kabulüne karar verir.
Anayasa Mahkemesi'nin kararinda siklikla "iltibas" kavramindan, sekillerin benzerliginden bahsedilmesi ve bu baglamda yapilan analizin markalar arasindaki karistirilma olasiligi analizine yakinlasmasi dikkat çekicidir. Bu baglamda, Anayasa Mahkemesi kararinin önemli kisimlarinin aktarilmasi yerinde olacaktir:
"6. Anilan düzenlemelere göre (2820 sayili Kanunun 96(1) ve 104(3) maddeleri, Y.N.) bir partinin siyasi parti siciline kayitli baska bir partinin amblemini aynen veya iltibasa yol açacak sekilde kullanmasi yasaklanmistir. Siyasi parti siciline kayitli bir partinin ambleminde yer alan bir sekil veya figürün diger bir parti tarafindan karisikliga yol açmamasi sartiyla kullanilmasinda ise herhangi bir engel bulunmamaktadir.
7. Siyasi partilerin seçmenlere verecegi mesajlari daha anlasilabilir kilmasi ve hitap ettikleri seçmen kitlesinin önem atfettigi degerlerin sahiplenildiginin ifade edilmesi bakimindan hedefledigi idealleri yansitan ve özetleyen sekil veya figürleri amblemlerinde kullanmalari son derece dogaldir. Ancak partiler, bu sekil veya figürleri siyasi parti siciline daha önceden kayitli olan partilerin amblemleriyle iltibasa mahal vermeyecek sekilde kullanmalidir. Bir partinin kullanacagi amblemin baska bir parti izlenimi vermemesi, yanilgi veya yanlis anlamalara sebep olmamasi gerekir. Siyasi partilerin isim ve rumuzlari gibi amblemleri de açik olmali ve kisilerin bir siyasi partiyi baska bir siyasi parti ile karistirmalarina yol açmamalidir.
8. Talepte bulunan Demokratik Sol Partinin amblemi incelendiginde amblemde dikdörtgen mavi zemin üzerinde her iki kanadi da açik bir güvercin figürünün yer aldigi, bu figürün beyaz dikdörtgen ile çevrelendigi görülmektedir. Türkiye'nin Sesi Partisi tarafindan kullanilan amblemde ise lacivert zemin üzerinde agzinda zeytin dali bulunan ve her iki kanadi da açik bir güvercin figürü yer almaktadir. Her ne kadar Türkiye'nin Sesi Partisi'nin ambleminde digerinden farkli olarak güvercin figürü agzinda yesil bir zeytin dali tasimakta ise de amblemin baskin figürünün güvercin oldugu, her iki parti ambleminde de güvercin figürünün yaklasik olarak ayni büyüklükte, ayni renkte ve ayni yöne uçar hâlde kanatlari açik bir sekilde yer aldigi gözetildiginde amblemlerin seçmenin yanilmasina sebep olabilecegidegerlendirilmistir.
9. Bu tespitler çerçevesinde Demokratik Sol Parti ile Türkiye'nin Sesi Partisi tarafindan kullanilan amblemler birlikte degerlendirildiginde, Türkiye'nin Sesi Partisi tarafindan kullanilmakta olan amblemin Demokratik Sol Parti tarafindan kullanilan amblemle iltibas yaratacak sekilde benzer oldugu, Demokratik Sol Parti ambleminden duraksamaya neden olmayacak sekilde ayirt edilmesinin mümkün olmadigi sonucuna varilmistir.
10. Açiklanan nedenlerle Türkiye'nin Sesi Partisi tarafindan kullanilmakta olan amblemin 2820 sayili Kanun'un 96. maddesine aykiri oldugu anlasildigindan anilan Partinin ambleminin hükümsüzlügü ve siyasi parti sicilinden terkini talebinin kabulü gerekir."
Bu noktada deneysel bir yaklasimla, Anayasa Mahkemesi'nin siyasi parti amblemlerinin benzerligine iliskin analizini, karistirilma olasiligi analizinin temel ilkeleri çerçevesinde inceleyecek olursak:
Isaretlerin Benzerligi: Anayasa Mahkemesi kararinin 8. paragrafinda isaretleri hangi nedenle benzer buldugunu (her iki parti ambleminde de güvercin figürünün yaklasik olarak ayni büyüklükte, ayni renkte ve ayni yöne uçar hâlde kanatlari açik bir sekilde yer aldigi) açiklamistir.
Baskin Unsur: Anayasa Mahkemesi kararinin 8. paragrafinda yeni kurulan partinin amblemindeki baskin unsuru "amblemin baskin figürünün güvercin oldugu" ifadesiyle tespit etmistir.
Kamunun Ilgili Kesimi: Kararin 7. maddesinde Anayasa Mahkemesi analizini toplumun hangi kesimi açisindan yapildigini belirtmis ve "Siyasi partilerin seçmenlere verecegi mesajlari daha anlasilabilir kilmasi ve hitap ettikleri seçmen kitlesinin önem atfettigi degerlerin sahiplenildiginin ifade edilmesi bakimindan hedefledigi idealleri yansitan ve özetleyen sekil veya figürleri amblemlerinde kullanmalari son derece dogaldir." ifadesi kapsaminda oldukça heterojen bir grup teskil edebilecek ilgili siyasi partilerin seçmen kitlesini isaret etmistir. Bunun marka incelemesi dilindeki karsiligi da hiç süphesiz ortalama düzeyde dikkate sahip ortalama tüketicilerdir.
Taninmislik: Kararda önceki tarihli parti ambleminin toplum nezdindeki bilinirliginden ve geçmis yillardan kaynaklanan ününden bahsedilmemis ve bu baglamda taninmisliga iliskin bir degerlendirme yapilmamistir.
Ayirt Edici Güç: Kararda önceki tarihli parti ambleminin özgünlügünden kaynakli olarak ayirt edici gücünün yüksekligi gibi bir husustan bahsedilmemistir.
Mallarin ve/veya Hizmetlerin Benzerligi: Ihtilafin niteligi elbette ki bu yönde bir degerlendirmeyi gerektirmemektedir.
Karistirilma Olasiliginin Varligi: Anayasa Mahkemesi; kararinin 9. paragrafinda, karar boyunca saydigi gerekçe ve tespitler çerçevesinde, iltibas yaratacak derecede benzerligin varligini tespit etmis ve SES Partisi ambleminin DSP ambleminden duraksamaya neden olmayacak sekilde ayirt edilmesinin mümkün olmadigini ifade etmistir: "Bu tespitler çerçevesinde Demokratik Sol Parti ile Türkiye'nin Sesi Partisi tarafindan kullanilan amblemler birlikte degerlendirildiginde, Türkiye'nin Sesi Partisi tarafindan kullanilmakta olan amblemin Demokratik Sol Parti tarafindan kullanilan amblemle iltibas yaratacak sekilde benzer oldugu, Demokratik Sol Parti ambleminden duraksamaya neden olmayacak sekilde ayirt edilmesinin mümkün olmadigi sonucuna varilmistir."
Anayasa Mahkemesi kararini oy çoklugu ile almistir. On bes Mahkeme üyesinden dördü karsi oy vererek, çogunluktan ayrilmistir. Dört karsi oy esasen isaretlerin benzer olmadigi görüsüne dayanmaktadir.
Çogunluk görüsü ve karsi oylar birlikte okundugunda, hiyerarsik olarak Türkiye'nin en yetkin hukuk insanlari arasinda bulunduklari kabul edilmesi gereken Anayasa Mahkemesi üyelerinin dahi, isaretlerin benzerligi konusunda birbirlerinden ayristiklari görülmektedir. Bu husus bile tek basina, markalarin karistirilma olasiligi incelemesinin çogunlukla öznel bakisin önem kazandigi, nesnelligin nispeten zor saglanabilecegi bir alan oldugunu göstermektedir.
Ihtilaf hakkinda, daha önce sosyal medyada belirttigim kendi görüsümü tekrarlayacak olursam; beyaz güvercin sembolünün evrensel olarak barisi simgeleyen, bu yönüyle dünya genelinde ve Türkiye'de yaygin olarak kullanilan bir siyasal sembol olmasindan, dolayisiyla siyasal partilerce sembol olarak seçiminin gayet kabul edilebilir gerekçeleri bulunmasindan, evrensel olarak barisi simgeleyen beyaz güvercin seklini kullanan siyasi örgütlerin güvercin sembolünün baskalarinca kullanimini da makul karsilamasi gerektiginden ve her iki siyasal partinin amblemlerindeki güvercin sekillerinin kolaylikla ayirt edilebilir biçimde stilize edilmis olmalarindan hareket ederek, amblemleri karistirilabilecek veya iltibasa yol açabilecek derecede benzer olarak degerlendirmemistim ve halen de ayni görüsteyim.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
