Turkey: Uzaktan Sağlık Hizmetleri: Aktörler ve USH Yönetmeliği

Uzaktan sağlık hizmetleri,  diğer bir deyişle Dünya Sağlık Örgütü tarafından tanımlanan adı ile  tele-tıp; sağlık hizmetlerinin sunumunda modern teknolojinin kullanımını kapsayan bir terim…

Özellikle pandemi döneminde uzaktan hizmet sunumuna ve alımına duyulan ihtiyacın artması ile uzaktan sağlık hizmetlerinde hareket etmek isteyen aktörlerin sayısı hızla artmıştır.

Sağlık sektörünün geleneksel yapısı ile uyumlu olan fakat bilişim ve teknoloji ile gelişen bu yeni alanda duyulan regülasyon ihtiyacını karşılayamayan sağlık mevzuatında geçtiğimiz yıl önemli bir düzenleme yürürlüğe girdi.

Sağlık Bakanlığı tarafından düzenlenen Uzaktan Sağlık Hizmetlerinin Sunumu Hakkında Yönetmelik (“USH Yönetmeliği”) ile uzaktan sağlık hizmeti sunan ve bu hizmetlerden yararlanan taraflar ile bu hizmetlerin uzaktan sunumuna aracılık eden taraflar için başvuru, kayıt ve tescil süreçleri ile sorumluluklar bakımından yasal zemin oluşturuldu.

Bu alanda hareket eden aktörlerin sayısı hızlar artmakla birlikte; sağlık sektörünün işleyişinde geleneksel bakış açısına sahip kurumların USH Yönetmeliği'ne ve sağlık hizmetlerinin uzaktan sunumuna karşı bazı endişeleri ve fikir ayrılıkları da doğmuştur.

Bu yazımız ile, uzaktan sağlık hizmetleri sektörüne genel bir bakışta bulunarak; uzaktan sağlık hizmetleri alanında faaliyet göstermek isteyen yazılım şirketleri ve sağlık kurumlarının sektör hakkında fikir sahibi olmasını amaçlıyoruz.

USH Yönetmeliği Hangi Aktörleri Düzenliyor?

Tele-tıp en basit ifadeyle, hasta ile sağlık hizmeti sağlayıcısı olan sağlık mensupları arasında elektronik işitsel ve görsel araçlar kullanılarak gerçek zamanlı iki yönlü iletişim yoluyla uzaktan sağlık hizmetlerin sağlanmasını ifade etmektedir.

Bu ekosistem bağlamında USH Yönetmeliği,

• uzaktan sağlık hizmeti sunan sağlık tesislerini,
• uzaktan sağlık bilgi sistemi geliştiricilerini ve
• uzaktan sağlık hizmeti almak isteyen gerçek kişileri kapsamaktadır.

Bahsedilen aktörlerden ilk ikisinin bu alanda faaliyet gösterebilmeleri için bulundukları konuma bağlı olarak faaliyet izni, kayıt ve tescil süreçlerini tamamlamaları beklenmektedir.

USH Yönetmeliği'nin Sistematiği Nedir?

USH Yönetmeliğinin genel sistematiğini ve kurgusunu aşağıdaki gibi özetleyebiliriz;

• Uzaktan sağlık hizmeti sunmak isteyen sağlık tesislerinin gerekli şartları taşımaları halinde Sağlık Bakanlığı'na (“Bakanlık”) başvurarak faaliyet izni belgesi almaları gerekmektedir.
• Uzaktan sağlık bilgi sisteminin Bakanlığın sistemine tescil edilmesi ve Bakanlıkça belirlenen asgari standartlara uyumlu olması gerekmektedir. USH Yönetmeliği uyarınca, uzaktan sağlık bilgi sistemi, uzaktan sağlık hizmeti kapsamında yapılan ve Bakanlıkça belirlenen işlemlerin sağlık tesisinin bilgi yönetim sistemine bildirilmesine ve aktarılmasına imkân verecek şekilde geliştirilebilecektir.
• Uzaktan sağlık hizmetinin sunulmasına ilişkin usul ve esaslar USH Yönetmeliğinde düzenlenmiştir. Bu kapsamda; uzaktan sağlık bilgi sisteminin alt yapı ve teknik donanım kriterleri, uzaktan sağlık hizmeti sunumuna elverişli hizmetler, sağlık hizmeti sunumu kapsamında hizmet alacak kişilerin hak ve sorumlulukları bakımından bilgilendirilmesi, kimlik doğrulama, kayıt bildirim ve iz kaydı süreci ile uzaktan sağlık hizmetlerinin denetlenmesine ilişkin usul ve esaslara yer verilmiştir.

USH Yönetmeliğindeki Aktörler Nasıl Tanımlanmıştır?

USH Yönetmeliği, ilgili ekosistemdeki “Sağlık Tesisi” ve “Uzaktan Sağlık Bilgi Sistemi” aktörlerine ilişkin belirli tanımlar getirmiştir.

Belirtmek gerekir ki, bu tanımlar içerisinde, sağlık ekosistemi içerisindeki denklemde bugüne kadar çok yer almayan yazılım firmaları da uzaktan sağlık bilgi sistemi geliştiricisi olarak nitelendirilmiştir.

İlgili iki aktöre daha detaylı şekilde bakacak olursak;

Sağlık Tesisleri

Uzaktan sağlık hizmeti sunmak üzere USH Yönetmeliği kapsamında Bakanlıkça yetkilendirilmiş sağlık kurum ve kuruluşlarını ifade etmektedir. Bu kuruşların gerekli şartları taşımaları halinde Bakanlık tarafından verilen faaliyet izni ile bu alanda hizmet sunmaları mümkündür.

Sağlık tesisinin başvurusunda hangi uzaktan sağlık bilgi sistemini kullanacağını bildirmesi gerekmekte olup; USH Yönetmeliği kapsamında Bakanlık kayıt tescil sisteminde kayıtlı olması aranmaktadır.

Diğer bir deyişle, sağlık tesislerinin, Bakanlık nezdinde tescili yapılmamış uzaktan sağlık bilgi sistemini kullanmak istemeleri halinde, uzaktan sağlık hizmeti faaliyet izin belgesi alabilmeleri mümkün olmayacaktır.

Belirtmek gerekir ki, uluslararası sağlık turizmi yetki belgesi almış olan sağlık tesislerince, ilgili mevzuatı çerçevesinde uluslararası sağlık turizmi ve turistin sağlığı kapsamında uzaktan sağlık hizmeti verilebilmesi mümkündür.

Uzaktan Sağlık Bilgi Sistemi

Bakanlık tarafından üretilen veya Bakanlık tarafından tescil edilmek suretiyle  uzaktan sağlık hizmeti sunumunda kullanılması onaylanan yazılı, sesli veya görüntülü iletişime imkân sağlayan güvenli yazılımdır.

Bu yazılımın, Bakanlık harici yetkilendirilmiş geliştiriciler tarafından Bakanlığın belirlediği asgari standartlara uygun olarak geliştirilmesi ve gerekli görüldüğü takdirde güncellenmesi beklenmektedir.

Geliştirilen uzaktan sağlık bilgi sistemi, Bakanlığın sistemine tescil edilmektedir. Bakanlığın sistemine tescili yapılmamış sistemin sağlık tesisleri tarafından uzaktan sağlık hizmetlerinin sunumunda kullanılması mümkün değildir.

Yazılım Firmaları Uzaktan Sağlık Bilgi Sistemi Sunabilir Mi?

Yukarıda değinildiği üzere, USH Yönetmeliği ile yazılım firmalarının faaliyet gösterebilecekleri ve henüz sınırlı sayıda oyuncuya sahip olan yeni bir oyun alanının açıldığı söylenebilir.

Bu bağlamda, uzaktan sağlık hizmetlerinin sunumuna aracılık eden uzaktan sağlık bilgi sistemi işletenlerin “yüklenici” olarak konumlandırılmaları ancak bilgi sistemlerinin Bakanlık nezdinde kayıtlı ve tescilli olması halinde mümkündür.

Kayıt ve tescil usulü ise Sağlık Bilgi Yönetim Sistemleri Hakkında Yönetmelik ile düzenlenmiş olup; ilgili sistemin sahip olması gereken asgari özellikler 13.05.2022 tarihli Uzaktan Sağlık Bilgi Sistemi Kılavuzu'nda (“Kılavuz”)  tanımlanmıştır.

İlgili Kılavuz özetle; yüklenici olarak konumlandırılan uzaktan sağlık bilgi sistemi geliştiricilerinin, Bakanlık tarafından belirlenen veri tanımlarına, iş kurallarına, yayımlanan yazılım sürüm notlarına, sağlık bilişim standartlarına, geliştirmelere ve Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü tarafından yayımlanan veri gönderim servislerine uyumlu hareket etmeleri gerektiğini düzenlemektedir.

Türk Tabipler Birliği Etik Kurulu ve İlgili Kuruluşların Endişeleri

USH Yönetmeliğinin yayımlanmasından kısa bir süre sonra Türk Tabipler Birliği ve İstanbul Tabipler Odası gibi yetkili kuruluşlar, sağlık hizmetlerinin online platformlar ve aracı firmalar ile ticarileştirilmesi noktasında duydukları kaygıyı ve bağlı oldukları mevzuat gereği etik ilkelere aykırı hareket edildiği kanaatinde olduklarını duyurmuştur.

İlgili duyurunun devamında, hekimlerin online platformda abonelik paketi satmasının ve ücret/komisyon gibi ödemeler karşılığında randevu organize edilmesinin 6023 Sayılı Kanun'un 64'üncü maddesinin ihlali olarak değerlendirilmiş ve bu gibi durumlarda re'sen ya da şikâyet üzerine Savcılığa şikâyette bulunulduğu belirtilmiştir.

Türk Tabipler Birliği Etik Kurulu'nun bu görüşünün uzaktan sağlık bilgi sistemi geliştiricileri ve sağlık tesisleri bakımından ayrı ayrı değerlendirilmesi gerektiği kanaatindeyiz. Zira uzaktan sağlık hizmetlerinin sunumu için bir nevi platform sağlayan yazılım firmalarının sağlık mensuplarına iş getirme kaygısından ziyade platformlarını kullanıma sunma amacı ile hareket ettiklerini söylemek mümkündür.

Nitekim ülkemizde aktif şekilde kullanılan uzaktan sağlık bilgi sistemleri ve ilgili platformlar incelendiğinde, yazılım firmalarının USH Yönetmeliği kapsamında uzaktan sağlık hizmetlerinden faydalanmak isteyen kişilere özel herhangi bir hizmet sunmadığı fakat sağlık tesislerinin bu hizmetleri sunmasına uygun teknolojiyi ve ortamı sağladığı ortadadır.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.