Giriş
Yabancı uyruklu bir kişinin ölümü halinde Türkiye'de bulunan malvarlığının mirasçılarına intikali için Türkiye'de bir mirasçılık belgesi alınması gerekmektedir. Türk Medeni Kanunu ("TMK") madde 598 uyarınca, Türkiye'de mirasçılık belgesi, sulh hukuk mahkemelerinden veya noterliklerden alınabilmektedir. Ancak Mirasçılık Belgesi Verilmesi ve Terk Eden Eşin Ortak Konuta Davet Edilmesi İşlerinin Noterler Tarafından Yapılmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik uyarınca, yabancı uyruklu bir kişinin ölümü halinde mirasçılık belgesinin noterliklerden alınabilmesi mümkün değildir. Dolayısıyla böyle bir durumda mirasçılık belgesinin sulh hukuk mahkemelerinden alınması gerekir.
I. Yetkili ve Görevli Mahkeme
Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun ("MÖHUK") madde 43 uyarınca; miras davalarında, ölenin Türkiye'deki son yerleşim yeri mahkemesi, son yerleşim yerinin Türkiye'de olmaması halinde terekeye dahil malların bulunduğu yer mahkemesi yetkilidir. Ancak mirasçılık belgesi verilmesi çekişmesiz yargı işlerinden olduğundan, miras davaları arasında sayılmamaktadır.1 Dolayısıyla yetkili mahkeme, MÖHUK madde 40 uyarınca iç hukukun yetki kuralları uyarınca tespit edilmelidir.
Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 384 uyarınca; çekişmesiz yargı işlerinde, talepte bulunan kişinin veya ilgililerden birinin oturduğu yer mahkemesi yetkilidir. Dolayısıyla mirasçılık belgesi talep edilebilmesi için de, talepte bulunan kişinin veya ilgililerden birinin oturduğu yer mahkemesi yetkili olacaktır. Kural olarak, çekişmesiz yargı işlerinde kesin yetki söz konusu değildir.2 Dolayısıyla; söz konusu talep yetkisiz mahkemede ileri sürülmüş olsa dahi, herhangi bir yetki itirazı ile karşılaşılmadığı durumda işleme talebin ileri sürüldüğü mahkemede devam edilmesi gerekecektir.
II. Uygulanacak Hukuk
MÖHUK madde 1 uyarınca; yabancılık unsuru taşıyan özel hukuka ilişkin işlem ve ilişkilerde uygulanacak hukuk, MÖHUK hükümleri uyarınca tespit edilecektir. MÖHUK madde 20 uyarınca; miras ölenin milli hukukuna tabidir. Ancak yine aynı madde uyarınca Türkiye'de bulunan taşınmazlar hakkında Türk hukuku uygulanacaktır. Bu durumda ölen kişinin taşınır malları bakımından ölenin milli hukuku, taşınmaz malları bakımından Türk hukuku uygulanacaktır.3 Dolayısıyla, taşınmaz mallar bakımından TMK'da yer alan miras paylaşımına ilişkin hükümler uygulama alanı bulacaktır.
III. Gerekli Belgeler
Ölen kişi eğer yabancı uyruklu bir kişi ise, bu kişinin Türk makamları nezdinde bir nüfus kayıt örneği bulunmayacaktır. Bu durumda, ilgili kişinin vatandaşı olduğu ülkeden alınacak belgelerin mahkemeye sunulması gerekecektir. Sunulması gereken belgeler, somut olayın özelliklerine göre değişebilmekle birlikte; sunulmuş olan belgelerden ilgili kişinin öldüğünün ve mirasçılarının veya Türk hukuku nezdinde mirasçı olabilecek olan kişilerin kimler olduğunun anlaşılabilmesi gerekmektedir. Bu kapsamda örneğin, ilgili ülkeden alınmış mirasçılık belgesinin mahkemeye sunulabilmesi mümkündür. Eksik bir belgenin söz konusu olması halinde, bu belgenin mahkeme tarafından istinabe yoluyla yurt dışındaki makamlardan talep edebilmesi mümkündür.
Eğer yukarıda ifade edilen belgelerin temin edildiği devlet, 1961 tarihli Yabancı Resmi Belgelerin Tasdiki Mecburiyetinin Kaldırılması Sözleşmesi'ne ("Lahey Sözleşmesi") taraf bir devlet ise bu durumda ilgili belgeler için Apostil şerhi alınması gerekecektir. Ancak eğer bu belgelerin temin edildiği devlet, Lahey Sözleşmesi'ne taraf bir devlet değilse bu durumda Apostil şerhinin alınması mümkün olmayacaktır. Bu durumda Türkiye ile ilgili devlet arasındaki iki taraflı milletlerarası sözleşmeler göz önünde bulundurulmalı ve bu kapsamda gerektiği durumda Dışişleri Bakanlıkları ve dış temsilcilikler nezdinde tasdik prosedürleri uygulanmalıdır. Belirtmek gerekir ki, Apostil şerhi sadece resmi devlet makamlarından temin edilen belgeler için alınabilmekte olup özel kurumlardan temin edilen belgeler için Apostil şerhinin alınabilmesi mümkün değildir.
Sonuç
Yabancı uyruklu bir kişinin ölümü halinde Türkiye'de bulunan malvarlığının mirasçılarına intikali için Türkiye'de bir mirasçılık belgesi alınması gerekmektedir. TMK madde 598 uyarınca, Türkiye'de mirasçılık belgesi, sulh hukuk mahkemelerinden veya noterliklerden alınabilmektedir. Ancak yabancı uyruklu bir kişinin ölümü halinde, mirasçılık belgesinin noterliklerden alınabilmesi mümkün değildir. Dolayısıyla böyle bir durumda mirasçılık belgesinin sulh hukuk mahkemelerinden alınması gerekecektir. Mirasçılık belgesinin temini için yetkili ve görevli mahkeme ile uygulanacak hukukun MÖHUK'un ilgili hükümleri uyarınca tespit edilmesi gerekecektir.
Footnotes
1. Ziya Akıncı, Milletlerarası Özel Hukuk, İstanbul, Vedat Kitapçılık, 2020, s. 142.
2. Hakan Pekcanıtez, Medeni Usul Hukuku, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık, 2017, s. 2135.
3. Akıncı, a.g.e., s. 99.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.